عیار طلا یکی از مهم‌ترین مسائلی است که در رابطه با این فلز گران‌قیمت و پرطرفدار، مطرح است. این موضوع همواره ذهن خریداران و فروشندگان را به خود مشغول می کند. در این مقاله قرار است به مفهوم عیار و عیارسنجی بپردازیم.در نهایت هم، روش‌های عیارسنجی طلا را نیز برای شما شرح داده و اطلاعات لازم را در اختیارتان قرار دهیم.
عیار طلا چیست؟
طلای خالصی که از معادن طلا استخراج می‌شود، به‌قدری نرم است که نمی‌توان از آن در صنعت استفاده کرد. برای حل این مشکل، فلز طلا را با آلیاژهای دیگر ترکیب کرده و به این ترتیب درجه‌ی سختی آن را افزایش می‌دهند. اضافه‌شدن آلیاژ به طلا باعث بالارفتن قدرت چکش‌خواری این فلز قیمتی شده و استفاده از آن را در صنایع مختلف ممکن می‌سازد. با توضیحات گفته شده می‌توان به این نتیجه رسید که عیار طلا در واقع میزان خلوص آن را نشان می‌دهد و هرچه این رقم بیشتر باشد، طلای مورد نظر درصد کمتری از آلیاژهای دیگر را در ترکیبات خود دارد.
برای درک بهتر مفهوم عیار طلا، بهتر است این موضوع را با اعداد بررسی کرده و با نسبت‌های استاندارد در این زمینه آشنا شوید. به‌طور کلی طلای خالص معادل ۱۰۰۰ در نظر گرفته می‌شود و به این معنا است که در هر یک کیلوگرم طلا، ۱۰۰۰ گرم طلای خالص وجود دارد. با این حساب می‌توان گفت که وقتی بعد از عیارسنجی طلا، صحبت از طلای ۴۵۰ می‌شود، منظور این است که ۴۵ درصد از طلای مورد نظر خالص بوده و بقیه‌ی آن از آلیاژهای مختلف دیگر تشکیل شده است.
آلیاژ های طلا
امروزه از فلزات مختلفی برای کم کردن عیار طلا و افزایش سختی آن استفاده می‌کنند که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، فلز مس است. آلیاژ مس یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین فلزاتی است که با طلا ترکیب کرده و عیار آن را کاهش می‌دهند. فراوانی و قیمت مناسب فلز مس سبب شده که استفاده از این آلیاژ برای کاهش عیار طلا از رواج بسیار بالایی برخوردار باشد. رودیوم، نقره و پلاتین نیز از دیگر فلزات رایجی هستند که برای کم‌کردن عیار طلای خام و تغییر رنگ طلای زرد به طلای سفید از آن‌ها استفاده می‌شود.
یکی از بارزترین تفاوت‌هایی که طلای با عیار بالا نسبت به طلایی با عیار پایین دارد، تیره‌تر بودن رنگ آن است. طلای ۲۴ عیار در مقایسه با طلای ۲۰ یا ۱۸ عیار رنگ زرد تیره‌تری دارد و این موضوع می‌تواند به شما در تشخیص کم یا زیاد بودن عیار طلا کمک کند. هر یک از کشورهای جهان معیارها و استانداردهای مخصوص خود را در زمینه‌ی عیار طلا دارند و در کشور ما طلای ۱۸ عیار به عنوان عیار استاندارد در نظر گرفته می‌شود.
انواع روش های عیارسنجی
امروزه روش‌های مختلفی برای عیارسنجی طلا مورد استفاده قرار می‌گیرند. با استفاده از این روش‌ها می‌توان عیار طلای مورد نظر را با دقتی بالا تعیین کرد. مهم‌ترین روش‌های تعیین عیار طلا عبارتند از:
- عیارسنجی با استفاده از سنگ محک
- عیارسنجی طلا به روش ری‌گیری (کوپلاسیون)
- تعیین عیار طلا با روش XRF
- عیارسنجی با استفاده از اسید
1- عیارسنجی با استفاده از سنگ محک
عیارسنجی طلا با استفاده از سنگ محک یکی از سنتی‌ترین روش‌های موجود برای تعیین عیار طلا است. در این روش هم طلای مورد نظر و هم کلیدهای شاخص را روی سنگ محک یا همان سنگ کوارتز می‌کشند، سپس با استفاده از اسید نیتریک و تیزاب سلطانی خطوط روی سنگ محک را آزمایش کرده و عیار طلا را تعیین می‌کنند.
2- عیارسنجی طلا به روش ری‌گیری (کوپلاسیون)
در این روش که یکی از رایج‌ترین روش‌های موجود برای تعیین عیار طلا است، ابتدا وزن طلای مورد نظر را با کمک ترازوی ری‌گیری می‌سنجند. بعد از توزین طلا، آن را به همراه مقداری سرب، در داخل کوپل که یک بوته‌ی مخصوص است ذوب می‌کنند. در این پروسه، فلز سرب اکسید شده و ضمن جذب سایر اکسیدهای موجود در طلا، جذب کوپل می‌شود. بعد از این مرحله، مقداری اسید نیتریک به طلا اضافه می‌کنند تا فلزات موجود در آن، داخل اسید حل شوند. در پایان، طلای حاصل را تصفیه کرده و وزن آن را با وزن اولیه مقایسه می‌کنند. به این صورت عیار طلا مشخص شود.
3- تعیین عیار طلا با روش XRF
روش XRF یکی از دقیق‌ترین روش‌های موجود برای عیارسنجی طلا است و در طی آن هیچ آسیب و تخریبی متوجه طلا نمی‌شود. در این روش با کمک دستگاه XRF که از اشعه‌ی ایکس کمک می‌گیرد، مقدار دقیق و کیفیت عناصر موجود در طلا اندازه‌گیری می‌شود. روش XRF علاوه بر طلا، برای عیارسنجی مواد معدنی، سنگ‌ها و رسوبات مختلف نیز مورد استفاده قرار گرفته و قابل اتکاترین روش عیارسنجی در دنیا به‌شمار می‌رود.
بیشتر بخوانید:
4- عیارسنجی با استفاده از اسید
استفاده از اسید برای عیارسنجی طلا یکی از ساده‌ترین و سریع‌ترین روش‌هایی است که مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش مقداری اسید روی طلا ریخته شده و سپس با توجه به واکنش صورت گرفته، عیار طلا سنجیده می‌شود. بعد از ریختن اسید روی قطعه‌ی طلای مورد نظر، چنانچه طلا هیچ واکنشی نشان ندهد، می‌توان به این نتیجه رسید که عیار آن ۱۸ یا بالاتر از آن است. در صورتی‌که قطعه‌ی طلا با اسید واکنش داده و شاهد یک رنگ قهوه‌ای روشن باشیم، به احتمال زیاد طلای مورد نظر ۱۴ عیار است.
پس از اضافه کردن اسید روی طلا ممکن است قطعه‌ی مورد نظر با اسید واکنش داده و یک رنگ قهوه‌ای تیره تولید کند. که در این صورت می‌توان گفت که طلای موجود به احتمال زیاد دارای عیار ۱۰ است. حالت دیگری که بعد از افزودن اسید به طلا ممکن است با آن مواجه شویم، مشاهده‌ی یک واکنش سبزرنگ است. چنانچه واکنش حاصل میان طلا و اسید ۱۴ عیار، رنگی سبز داشته باشد، قطعه‌ی موجود یا طلایی کمتر از ۱۰ عیار است یا کلا طلا نیست. فلزاتی مانند نیکل و مس از جمله فلزاتی هستند که در اثر ترکیب با اسید واکنشی سبز رنگ تولید می‌کنند. سنجش عیار طلا با استفاده از اسید یک روش سریع برای تخمین عیار است اما به دلیل دقت پایین و وارد آمدن آسیب به قطعه، روش چندان مرسومی به‌شمار نمی‌رود.
در این مقاله به تشریح مفهوم عیار طلا پرداخته و ضمن ارائه‌ی اطلاعات لازم در این زمینه، مهم‌ترین و رایج‌ترین روش‌های عیارسنجی طلا را نیز معرفی کردیم.
