جداسازی واقعی اجزای موجود در نمونه از یکدیگر، در داخل ستون کروماتوگرافی انجام می‌شود. اما این اجزای جداسازی شده باید «جمع‌آوری» شوند تا ما بتوانیم آنها را مشاهده کنیم. برای این منظور از آشکارسازها استفاده می‌شود. در آشکارساز، اجزای جداسازی شده تحت نظر قرار گرفته و به صورت الکترونیکی نشان داده می‌شوند. هیچ آشکارسازی وجود ندارد که بتواند تمامی ترکیبات موجود را شناسایی کند، به همین دلیل در آنالیز گروماتوگرافی مایع از چندین آشکارساز مختلف استفاده می‌شود. توضیحات مربوط به انواع دتکتور دستگاه hplc در ادامه بیان شده است.
| نوع | نام مرسوم |
|---|---|
| Visible | Vis |
| Ultra Violet | UV |
| Photo Diode Array | PDA |
| Refractive Index | RI |
| Evaporation Light Scattering | ELS |
| Multi Angle Light Scattering | MALS |
| Mass Spectrometer | MS |
| Conductivity | CD |
| Fluorescence | FL |
| Chemiluminescence | CL |
| Optical Rotation | OR |
| Electro Chemical | EC |
بیشتر بخوانید:
آشکارسازهای UV، VIS و PDA
آشکارسازهای UV، VIS و PDA در دسته آشکارسازهای جذبی طبقه‌بندی می‌شوند. حساسیت این آشکارسازها برای ترکیبات جذب‌کننده‌ی نور بسیار خوب و در حد پیکوگرم است. کار با این آشکارسازها بسیار آسان است و پایداری خوبی نیز دارند.
آشکارساز UV یک آشکارساز بسیار پرکاربرد در آنالیز HPLC است. در طی فرآیند آنالیز، نمونه به یک سلول شیشه‌ای بی رنگ و شفاف که به آن سلول جریان گفته می‌شود، وارد می‌شود. هنگامی که نورUV به سلول جریان تابیده می‌شود، نمونه بخشی از این نور را جذب می‌کند. بنابراین شدت نور UV مشاهده شده در فاز متحرک (فاقد نمونه) و فاز شویشی (حاوی نمونه) با یکدیگر متفاوت خواهد بود. از طریق اندازه‌گیری این اختلاف میتوان مقدار نمونه موجود را تعیین کرد. از آنجا که میزان جذب UV به طول موج مورد استفاده آن نیز بستگی دارد، باید یک طول موج مناسب بر اساس نوع آنالیت انتخاب شود. یک آشکارساز UV استاندارد امکان انتخاب طول موج بین 195 تا 370 نانومتر را به کاربر می‌دهد. پرکاربردترین طول موجی که از آن استفاده می‌شود، 254 نانومتر است.
آشکارساز VIS در مقایسه با آشکارساز UV از طول موج بلندتری (400 تا 700 نانومتر) استفاده می‌کند. همچنین آشکارسازهایی وجود دارند که دارای طول موج وسیع‌تری هستند و هر دو ناحیه UV و VIS (195 تا 700 نانومتر) را پوشش می‌دهند که به آنان آشکارساز UV-VIS گفته می‌شود.
آشکارساز PDA کل طیف را به طور همزمان شناسایی می‌کند. آشکارسازهای UV و VIS نتیجه‌ی به دست آمده را در دو بعد (شدت نور و زمان) نشان می‌دهند، اما PDA حاوی بعد سوم (طول موج) نیز هست. این آشکارساز برای تعیین بهترین طول موج بدون تکرار آنالیز مناسب است.
آشکارساز (RI) ضریب شکست
آشکارساز ضریب شکست میزان تغییر در ضریب شکست را اندازه‌گیری می‌کند. در این آشکارساز، یک دیواره شیشه‌ای محفظه را به دو نیمه (سل) تقسیم می‌کند. جریان خروجی از ستون کروماتوگرافی مایع وارد «سل نمونه» می‌شود، در حالی که سل دیگر که «سل مرجع» نامیده می‌شود تنها با فاز متحرک پر شده است. هنگامی که جریان خروجی وارد شده از ستون به سلول نمونه، حاوی هیچ آنالیتی نباشد، حلال موجود در هر دو سل یکسان است. در این حالت پرتوی تابیده شده به سل‌ها دارای مسیر مستقیم خواهد بود. اما زمانی که جریان خروجی از ستون حاوی ترکیب دیگری به غیر از فاز متحرک باشد، پرتو ورودی به دلیل اختلاف ضریب شکست بین دو حلال منحرف می‌شود. از طریق اندازه‌گیری این تغییر در پرتو تابشی، میتوان حضور ترکیبات را مشخص نمود.
آشکارساز RI (ضریب شکست) حساسیت کمتری نسبت به آشکارساز UV دارد، و این امر دلیل استفاده‌ی کمتر از این آشکاساز نسبت به آشکارساز UV است.
آشکارساز ضریب شکست مزایای زیادی دارد. این آشکارساز برای شناسایی تمامی ترکیبات مناسب است. به عنوان مثال، نمونه‌هایی که جذب UV ندارند (مانند شکر، الکل و یون‌های معدنی) با استفاده از آشکارساز UV قابل اندازه‌گیری نیستند. اما تغییر ضریب شکست در تمامی ترکیبات رخ می‌دهد. بنابراین میتوان از آشکارساز ضریب شکست برای اندازه‌گیری تمامی آنالیت‌ها استفاده نمود.
این آشکارساز برای حلال‌هایی که در نور UV جذب دارد مناسب است. هنگام استفاده از حلال‌هایی که در نور UV جذب دارند، نمی‌توان از آشکارساز UV استفاده کرد. برخی مواقع حلال‌های آلی مورد استفاده در آنالیز GPC (مخفف Gel permeation chromatography) نیز دارای جذب UV هستند، به همین دلیل نمی‌توان از آشکارساز UV استفاده نمود.
در آشکارساز ضریب شکست، رابطه مستقیمی بین شدت پیک و غلظت وجود دارد. مقدار UV جذب شده به نوع هر آنالیت بستگی دارد. بنابراین شدت پیک در آشکارساز UV اطلاعاتی از غلظت آنالیت به ما نمی‌دهد. در حالی که شدت پیک مشاهده شده توسط آشکارساز ضریب شکست با غلظت آنالیت مرتبط است.
با توجه به مزایای ذکر شده برای ضریب شکست ، اغلب از این آشکارساز برای شناسایی قندها و آنالیزSEC (مخفف Size-exclusion chromatography) استفاده می‌شود.
آشکارساز پراکندگی نور تبخیری (آشکارساز ELS)
آشکارساز ELSD حساسیت خوبی در برابر آنالیتهای غیر فرار در مقدار نانوگرم دارد. هنگام استفاده از این آشکارساز، جریان خروجی از ستون نبولایز (اسپری) شده و سپس تبخیر می‌شود تا ذرات ریزی را ایجاد نماید. سپس نور لیزر به آنالیت تابیده می‌شود و بازتابش پراکنده‌شده توسط آشکارساز شناسایی می‌شود. نمونه‌های آنالیز شده توسط این آشکارساز لیپیدها، شکر و آنالیتهای با وزن مولکولی بالا هستند. نحوه‌ی عملکرد این آشکارساز تقریبا مشابه آشکارساز ضریب شکست است، اما حساسیت تشخیصی بالاتر و پایداری مناسب‌تری نسبت به آن دارد. از دیگر مزایای آشکارساز ELSD نسبت به آشکارساز ضریب شکست امکان استفاده از آن در روش‌های گرادیانی است.
آشکارساز پخش نور چند زاویه‌ای (آشکارساز MALS)
در آنالیز SEC، جرم مولکولی آنالیت از روی نمودار کالیبراسیون ترسیم شده و با استفاده از مجموعه‌ای از محلول‌های استاندارد تعیین می‌شود. اما با استفاده از آشکارساز MALS، میتوان جرم مولکولی را به طور مستقیم و بدون نیاز به رسم منحنی کالیبراسیون تعیین نمود. همچنین آشکارساز MALS قادر است جرم مولکولی مطلق آنالیت را با حد تشخیص بسیار پایین مشخص نماید.
طیف‌سنج جرمی (آشکارساز MS)
با استفاده از آشکارساز طیف‌سنج جرمی، آنالیت‌ها بر اساس جرم مولکولی شناسایی می‌شوند. اطلاعات به دست آمده از این آشکارساز، حتی برای تعیین ساختار ترکیبات نیز مفید است. با این حال، استفاده از این آشکارساز تنها محدود به تشخیص ساختار نیست، بلکه میتوان از آن برای تعیین مقدار ترکیبات عنصری و مولکولی با حد تشخیص پایین استفاده نمود.
آشکارساز هدایت حرارتی (آشکارساز CD)
محلول‌های حاوی ترکیبات یونی دارای هدایت الکتریکی هستند. آشکارساز هدایت حرارتی، مقاومت الکتریکی را اندازه‌گیری می‌کند که این مقدار اندازه‌گیری شده دقیقا متناسب با غلظت یون‌های موجود در محلول است. از این آشکارساز در کروماتوگرافی یونی استفاده می‌شود.
آشکارساز فلورسانس (آشکارساز FL)
مزیت استفاده از آشکارساز فلورسانس حساسیت بالای آن برای گروه‌های خاصی از ترکیبات در مقدار فمتوگرم است. با استفاده از یک طول موج خاص، اتم‌های آنالیت برانگیخته شده و از خود یک سیگنال نوری (فلورسانس) ساطع می‌کنند. از شدت این نور ساطع شده برای اندازه‌گیری غلظت آنالیت استفاده می‌شود. بسیاری از داروها، محصولات طبیعی، نمونه‌های پزشکی، و محصولات پتروشیمی دارای جذب فلورسانس هستند. برای ترکیباتی که جذب فلورسانس ندارند یا جذب فلورسانس کمی دارند، می توان از مشتقات فلورسانسی مانند دانسیل کلرید استفاده نمود. استفاده از این آشکاساز بسیار آسان بوده و نسبتا پایدار است.
آشکارساز کمی لومینسانس (آشکارساز CL)
این آشکارساز مشابه آشکارساز فلورسانس است، اما به جای استفاده از یک منبع نور برای برانگیختن اتم-های آنالیت، برانگیختگی با واکنش شیمیایی انجام می‌شود. از آنجا که این آشکارساز به منبع برانگیختگی خارجی وابسته نیست، بنابراین نویز آن کم است که منجر به نسبت سیگنال به نویز بالا یعنی حساسیت بالاتر نسبت به آشکارساز فلورسانس می‌شود.
آشکارساز چرخش نوری (آشکارساز OR)
این آشکارساز یک ابزار ویژه برای اندازه‌گیری ایزومرهای نوری است. این آشکارساز قادر است که ایزومرهای نوری نوع L و نوع R را از هم جدا کند، در حالی که دیگر آشکارسازهای معمول (مانند آشکارسازUV ) نمی‌توانند ایزومرهای L و R را از یکدیگر تشخیص دهند، اما آشکارساز چرخش نوری قادر به انجام این کار است.
آشکارساز الکتروشیمیایی (آشکارساز EC)
آشکارساز الکتروشیمیایی در چندین نوع مختلف وجود دارد. نحوه‌ی شناسایی در این آشکارساز بر اساس آمپرسنجی، پلاروگرافی، کولون سنجی، و هدایت‌سنجی است. این آشکارساز حساسیت بالاتر، سادگی و راحتی بیشتر و کاربرد گسترده‌تری دارد و برای استفاده در سیستم‌های موئین و نیمه میکرو کاملا مناسب است.
سخن پایانی
در مقاله‌ی انواع دتکتور دستگاه HPLC به بررسی انواع دتکتورهای قابل استفاده در دستگاه HPLC پرداختیم. به طور قطع نظرات و سوالات شما می‌تواند به ارتقای این مطلب کمک کند. شما عزیزان می‌توانید در پایین همین مطلب، نظرات خود را وارد کنید تا در اسرع وقت توسط تیم فنی شرکت صدرا پژوهش پاسخ داده شود.
